Radiologie

Binnen het vakgebied van de klinische fysica neemt het gebruik van straling een grote plaats in. Heel lang was het de röntgenstraling waar het in de beeldvormende diagnostiek voornamelijk om ging. Naast de röntgenstraling zijn intussen ook technieken gebaseerd op andere golven en trillingen een rol gaan spelen, zoals echografie en kernspinresonantie (gebruikt in MRI).

Een radiologie-afdeling (tegenwoordig vaak samengevoegd met de afdeling nucleaire geneeskunde) is de meest kapitaalintensieve afdeling (tot 35% van het geïnstalleerde kapitaal van een ziekenhuis) en vervult een centrale rol in het ziekenhuis, ten behoeve van diagnose en het vervolgen van therapiëen. De grote productie zorgt voor het bedrijfsmatig karakter van deze afdeling.

De klinisch fysicus in deze specialisatie heeft dan ook te maken met een veelheid van apparatuur, niet slechts voor het opwekken van straling, maar veel meer nog voor de verwerving en verwerking van beelden. In de beldvormende technieken heeft de digitalisering een explosieve vlucht genomen. Samengevat komt men bij de indeling tot de volgende hoofdlijnen:

  • Beeldtechnieken gebaseerd op röntgenstraling, waarbij via projectie afbeeldingen van anatomische structuren worden gemaakt. Digitale afbeeldingstechnieken spelen hier een belangrijke rol. De arts is voor een getrouwe afbeelding afhankelijk van een optimale keuze en afstemming van apparatuur.  Deze beeldvormende technieken zijn tegenwoordig volledig gedigitaliseerd.
  • Toepassing van ultrasone golven (zeer hoogfrequente mechanische trillingen), om af te beelden zonder ioniserende straling. Deze modaliteit maakt een sterke groei door vanwege sterk toenemende beeldkwaliteit, relatief lage kosten en nieuwe mogelijkheden (3D imaging, contrast-echo, elastografie, etc.).
  • Beeldvorming gebaseerd op reconstructietechnieken: Computer Tomografie (CT) met Röntgenstraling en Magnetische Resonantie Imaging (MR of MRI) met kernspinresonantie van waterstof en andere atoomkernen. Deze laatste techniek, die fysisch gezien complex van aard is, vindt men intussen in bijna alle ziekenhuizen. In een aantal ziekenhuizen is een MR gespecialiseerd Klinisch Fysicus aangesteld.

Naast de intensieve betrokkenheid van de Klinisch Fysicus met bovengenoemde gebieden van beeldtechniek is hij ook betrokken bij kwaliteitscontrole, toezicht op onderhoud door eigen en extern personeel, aanschafadviezen, interfacing etc. Bovendien is hij belast met de zorg voor de mechanische, elektrische en vooral ook de stralingsveiligheid. Bij de aanschaf, introductie, gebruik, afstemming op de aanwezige infrastructuur en instandhouding van nieuwe technieken heeft de Klinisch Fysicus uiteraard een belangrijk aandeel, evenals bij het geven van onderwijs (Stralingshygiëne, Stralingsfysica, Techniek) op de afdeling. Hij initiëert het gebruik van nieuwe methoden en technieken, en vormt als lid van de medische staf een brugfunctie naar de Instrumentele en Technische Diensten van het ziekenhuis, de technisch specialisten van de afdeling, de medisch informaticus of automatiseringsafdeling, en de industrie.